Czym jest „gen niepodległości”? Jak Polsce udało się wrócić na mapy po 123 latach niewoli

- W 1795 roku wydawało się, że Polska już nigdy nie odzyska niepodległości. Jednak później okazało się, że idea narodu jest silniejsza od idei Państwa. W szlacheckich domach kultywowano język, tradycje i obyczaje. Być może to właśnie tam zaszczepiony został gen niepodległości – mówi prof. Marta Sikorska w rozmowie z dr Barbarą Jundo-Kaliszewską.

W tym roku świętujemy 105. rocznicę odzyskania niepodległości. W ramach naszego cyklu „Gen niepodległości” przeprowadziliśmy pięć rozmów z historykami, kulturoznawcami, a także z genetykiem. Wspólnie zastanawiamy się czym jest tytułowy gen niepodległości? Co sprawiło, że Polska wróciła na mapy po 123 latach nieobecności.

W pierwszym odcinku prof. Sikorska tłumaczy, że niepodległość jest kobietą. Biografka Aleksandry Piłsudskiej, żony Marszałka, wskazuje istotną rolę kobiet w krzewieniu polskości. Nie tylko poprzez wychowanie patriotyczne, ale również poprzez zaangażowanie w życie społeczne.

W tym miejscu warto przypomnieć o niepodważalnej roli męża Aleksandry – Józefa Piłsudskiego. Nie bez przyczyny Marszałek bywa nazywany „ojcem polskiej niepodległości”. W 1918 roku Polska, przede wszystkim dzięki jego działaniom, po 123 latach niewoli wraca na mapy. Tym razem na stałe.

„Gen polskości” przetrwał w szeroko rozumianej kulturze. Mimo braku państwa, istniał język polski, w teatrach wystawiano sztuki, a literaci tworzyli ważne dzieła. Dla twórców i artystów niezwykle ważnym pojęciem jest „wolność”.

W drugim odcinku cyklu „Gen niepodległości” dr Mikołaj Mirowski, dziennikarz kulturalny, zwraca uwagę na niezwykle istotną rolę teatru. W czasach zaborów i PRL-u politycznie zaangażowane sztuki rozbudzały nadzieje o odzyskaniu wolności. Wystarczy przypomnieć słynne „Dziady” w reżyserii Kazimierza Dejmka z 1968 roku, które doprowadziły do manifestacji patriotycznych stłumionych przez komunistyczną władzę.

Kulturze poświęcamy także odcinek czwarty, który nagraliśmy w stolicy polskich gór. Wojciech Szatkowski z Muzeum Tatrzańskiego tłumaczy, że wolność górska – tak istotna dla tamtejszych mieszkańców – wpłynęła na postawę wolnościową całej polskiej inteligencji. Za sprawą Tytusa Chałubińskiego, zwanego „królem Tatr z Mokotowskiej”, od połowy XIX wieku coraz większą rolę w kształtowaniu polskich elit intelektualnych odgrywało Zakopane.

- Istnieje pewna odrębność populacji polskiej od innych populacji. Przeprowadzając badania DNA jesteśmy w stanie wskazać pewne fragmenty, które różnią nas nie tylko od innych Słowian, ale także od innych Europejczyków – mówi prof. Tomasz Grzybowski, genetyk.

Odcinek trzeci poświęcamy nauce. Zastanawiamy się, wspólnie z profesorem z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, czy są pewne cechy odróżniające Polaków od innych narodów. Różnice – jak słyszymy – są niewielkie. Doświadczony genetyk z pewnością jest w stanie je zauważyć.

„Niepodległość nie jest Polakom dana raz na zawsze” – miał powiedzieć Józef Piłsudski. To dlatego niezwykle ważne jest, żeby tytułowy „gen niepodległości” nieustannie pielęgnować. Niepodległość to także niezależność energetyczna. Zwracamy na to uwagę w ostatnim, piątym odcinku cyklu. Marcin Popkiewicz, polski dziennikarz i popularyzator nauki, przekonuje, że powszechny podstęp do prądu po 1918 roku doprowadził do rozwoju II RP.

Twórcy tamtego państwa stworzyli strategię energetyczną odpowiednią na tamte czasy. Dziś czeka nas podobne wyzwanie, czyli stworzenie rozwiązań, które pozytywnie wpłyną na III RP. Współczesny „gen niepodległości” to także dbanie o rozwój ojczyzny.

Prawie 100 lat temu utworzono Lasy Państwowe. 28 czerwca 1924 r. prezydent Stanisław Wojciechowski wydał rozporządzenie o statucie „Polskich Lasów Państwowych. Dzisiaj Lasy Państwowe opiekują się i zarządzają większością powierzchni lasów w Polsce.

Lasy Państwowe w trosce o przyszłe pokolenia walczą z negatywnymi skutkami zmian klimatu.
Leśnicy w codziennej praktyce kierują się zasadami zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej prowadzonej na ekologicznych podstawach. Ustawa o lasach, przesądzając, że przedmiotem gospodarki leśnej nie jest tylko drzewostan, ale cały ekosystem leśny, wprowadziła do planu urządzenia lasu – jako nieodłączną jego część – program ochrony przyrody.